Nu D66 weer op het pluche in Den Haag zit, laait ook de discussie over de gekozen burgemeester weer op. In 2005 was het er bijna van gekomen, maar na de Nacht van Thijn ging het voorstel snel weer de koelkast in. Tot nu. D66 heeft afgelopen jaar een voorstel ingediend om de benoeming van de burgemeester uit de grondwet te halen. Dat maakt de weg weer vrij voor de gekozen burgemeester. Maar welk probleem lossen we daarmee op?
Foto van: Wouter Engler / Wikimedia Commons / Edited
Om de discussie over de gekozen burgemeester te kunnen begrijpen, is het allereerst handig om te weten hoe de huidige benoemingsprocedure werkt. Iedereen kan op een baan als burgemeester solliciteren. Vervolgens stelt de gemeenteraad een vertrouwenscommissie in (vergelijkbaar met een sollicitatiecommissie). Die club voert de sollicitatiegesprekken en doet een aanbeveling aan de voltallige gemeenteraad. Die aanbeveling is slechts een formaliteit – vaak neemt de gemeenteraad dat advies één-op-één over. Best transparant, so what is the fuss about?
"Het zou zomaar kunnen dat Prins Carnaval het hele jaar de sleutel van de stad krijgt"
Wederkerig
Nee, zeggen voorstanders van de gekozen burgemeester. Dualisering vraagt om een direct gekozen burgemeester, om zo een onafhankelijk opererende instantie te hebben die beide kampen controleert. Dualisering houdt in dat op lokaal niveau de gemeenteraad en de wethouders beiden onafhankelijk opereren met een eigen apparaat; bij de gemeenteraad is dat de griffie en bij wethouders de ambtenaren. Door deze onafhankelijkheid zijn ze in staat om elkaar wederkerig te beperken. Oftewel; de gemeenteraad kan zo onafhankelijk controleren wat de wethouder uitspookt. Dit versterkt de lokale democratie.
Zieltjes winnen
Er zijn ook genoeg andere argumenten te bedenken. Burgers kunnen met een gekozen burgemeester namelijk bepalen wie er aan het roer zit. Politieke partijkleuren krijgen daarnaast minder ruimte in het bestuur. En ten slotte moet een verkiesbare burgemeester zich veel meer mengen onder het volk om zo zieltjes te winnen. Daarmee zou de kloof tussen bestuurders en burgers ook nog eens kleiner worden.
"De onafhankelijkheid van een burgemeester juist aangetast door een verkiezing"
Populisme
De tegenstanders vrezen juist voor populisme. Een gekozen burgemeester maakt namelijk de weg vrij voor iedereen om burgemeester te worden. Er zijn geen restricties, geen kwalificaties en de meeste stemmen gelden. Het zou dan zomaar kunnen dat Prins Carnaval het hele jaar de sleutel van de stad krijgt.
Persoonlijk vind ik dat er weinig mis is met de huidige procedure; iedereen kan solliciteren en een afvaardiging van het volk beslist wie het wordt. In mijn ogen wordt de onafhankelijkheid van een burgemeester juist aangetast door een verkiezing. De rillingen lopen mij over het lijf bij het idee dat iemand die verantwoordelijk is voor de openbare orde en veiligheid afhankelijk is van een herverkiezing. Zeker als je de Wild West-verhalen over infiltratie van de onderwereld in de gemeentepolitiek moet geloven. Laten we daarom andere wegen vinden om de kloof tussen politiek en burgers kleiner te maken, zonder de grondwet te wijzigen.