Komende woensdag gaat Nederland naar de stembus voor de Tweede Kamerverkiezingen. We kiezen dan volksvertegenwoordigers voor de landelijke politiek. Voor velen zijn deze verkiezingen daarom de belangrijkste. Hoe werkt het? Waar stem je eigenlijk voor? En waarover beslist de Tweede Kamer? GeenKwats maakte een overzicht.
Iedereen met een Nederlands paspoort boven de achttien mag één stem uitbrengen op één van de mensen die zich verkiesbaar hebben gesteld. Je stemt op de persoon die jou de komende vier jaar mag vertegenwoordigen. In totaal worden er 150 mensen gekozen die plaatsnemen in de Tweede Kamer: de landelijke volksvertegenwoordiging van Nederland. De Tweede Kamer wordt ook wel het parlement genoemd.
Beslissingen op landelijk niveau Al deze politici in spé staan op de lijst bij een van de politieke partijen die zich hebben ingeschreven voor de verkiezingen. Komende week zijn dat er maar liefst 37. Een (naoorlogs) record. In een partij zitten mensen die ongeveer dezelfde ideeën hebben over welke richting het land uit moet en welke regels er moeten gelden.
Hoe moet Nederland omgaan met corona? Willen we zonne- en windenergie of kernenergie? Moet er meer geld naar de zorg? Gaat de belasting omhoog of juist omlaag? Vanaf welke leeftijd mag je in Nederland met pensioen? En moeten we meer of minder vluchtelingen opnemen? Dat zijn voorbeelden van onderwerpen waarover op landelijk niveau worden besloten.
"Als de onderhandelingen succesvol zijn vormen zij een coalitie en komt er een regeerakkoord."
76 zetels De partij met de meeste stemmen mag het initiatief nemen om een kabinet te vormen. Dat zijn de mensen die het land besturen en een plan maken voor hoe het land er de komende regeringsperiode - vier jaar - uit moet zien. In Nederland zijn dat de minister-president, ministers en staatssecretarissen (een soort hulpministers). Je kunt het vergelijken met de burgemeester en de wethouders in de gemeentelijke politiek. Het kabinet wordt ook wel eens regering genoemd. Officieel is dat incorrect omdat dat het kabinet en de koning samen de regering vormen. Maar omdat de koning in Nederland geen macht heeft en alleen een symbolische rol vervult, komen regering en kabinet in praktijk op hetzelfde neer.
Om een wet of plan in te voeren zijn minimaal 76 zetels nodig. Dat is de helft plus een. Heeft een partij meer dan de helft van de zetels? Dan is het kabinet snel gevormd. Een partij kan dan immers precies zijn eigen plannen uit gaan voeren. In de praktijk komt dit nooit voor. De grootste partij moet dus altijd gaan onderhandelen met de andere om aan die 76 zetels te komen. Als die onderhandelingen succesvol zijn vormen zij een coalitie en komt er een regeerakkoord: een plan voor de komende vier jaar. Bij een samengesteld kabinet komen daarin dus standpunten van alle partijen die deelnemen.
Twee belangrijke functies In die vier jaar heeft het parlement twee belangrijke functies. Allereerst zijn Tweede Kamerleden medewetgevers. Zij kunnen wetsvoorstellen indienen en als minimaal 75 anderen het met hun eens zijn - en de nieuwe wet niet in strijd is met de Grondwet -, dan moet de regering de wet gaan uitvoeren. De tweede belangrijke functie is het controleren van het kabinet. Doen zij wat ze in het regeerakkoord hebben afgesproken? En houden ze zich wel aan de begroting? Met andere woorden: geven ze niet te veel geld uit? Ook kunnen de parlementariërs onderzoekscommissies instellen als het kabinet grote fouten maakt. De toeslagenaffaire - waarbij veel ouders ten onrechte als fraudeur werden bestempeld door de belastingdienst - is daar een goed voorbeeld van.
De juiste mensen
Ga dus stemmen woensdag. Zo zorg je ervoor dat de juiste mensen de komende vier jaar het land gaan besturen. En als dat niet lukt omdat jouw partij of volksvertegenwoordiger geen onderdeel is van de coalitie, dan nog is het belangrijk om te stemmen. Jij kiest dan iemand die de regering gaat controleren. Vertrouw je niemand? Vind je verkiezingen onzin? Of ben je tegen het politiek systeem? Dan kun je ook een proteststem uitbrengen door blanco te stemmen.