Na dé persconferentie was er een ding heel duidelijk: Mijn man en ik zouden de komende maanden heel wat avonden naast elkaar op de bank komen te zitten. Nu is dat op zich geen probleem, want we hebben een leuke relatie. Maar waar praat je over als je allebei exact hetzelfde meemaakt op een dag? Tijd (genoeg) om me te verdiepen in de kunst van het vragen stellen met Socrates op sneakers van Elke Wiss.
Socrates op sneakers is een boek voor dappere denkers; “Mensen die durven te twijfelen, die willen onderzoeken in plaats van zeker weten. Die het niet-weten willen omarmen. Voor mensen die de moed hebben om niet meteen te roepen, maar eerst te zwijgen.” Ja, dit klinkt allemaal heel goed. Vooral in deze vreemde tijd, waarin we elkaar met meningen bekogelen op sociale media, zonder enig fundament. Hoe fijn zou het zijn als toetsenbordterroristen ook eens kunnen zeggen ‘ik weet het niet, want mijn kennis hierover is te beperkt’ en daarmee een opening scheppen voor een gesprek in plaats van het ventileren van ongenuanceerde meningen?
"Vaak ben ik bezig met het bedenken van een wedervraag tijdens het antwoord van mijn gesprekspartner."
Vragen stellen, dat kan ik wel. Écht naar antwoorden luisteren, dat vind ik dan weer een uitdaging. Vaak ben ik bezig met het bedenken van een wedervraag tijdens het antwoord van mijn gesprekspartner. Of denk je over hoe jouw eigen antwoord is overgekomen. Of twijfel je of de vraag sociaal wenselijk is. Zoveel vragen in je hoofd tijdens een vraag!
En precies dit is wat Elke Wiss aan de kaak wil stellen. Wiss is theatermaker en praktisch filosoof. Ze volgde een cursus praktische filosofie om haar theaterstukken diepgaander te maken, maar stuitte al gauw op de kunst van het vragen stellen. Tijdens de lunch popte de standaardvraag ‘Heb je kinderen?’ op. Toen een van de vrouwelijke deelnemers antwoordde met nee, vroeg Wiss: ‘Heb je daar zelf voor gekozen?’ Een ongemakkelijke stilte volgde. Hoe kun je deze vragen stellen, zonder dat er stress of schaamte volgt?
"Een gesprek is, volgens Socrates en Wiss, meer dan het uitwisselen van ervaringen."
Het probleem met vragen stellen is dat mensen liever zelf aan het woord zijn, dan dat we echt luisteren naar de ervaring, mening of visie van de ander, aldus Wiss. Je antwoord is vaak een herhaling van wat we al weten. Een gesprek is, volgens Socrates en Wiss, meer dan het uitwisselen van ervaringen. De andere gespreksergernissen die de auteur noemt, zijn onderbreken/ratelen/je eigen standpunt herhalen, denken aan wat je wilt gaan zeggen terwijl de ander spreekt, de opmerking ‘dat heb ik ook!’ en de hulp- en adviesreflex. Die laatste herken ik maar al te gauw bij mezelf. Op het moment dat iemand in mijn omgeving verdriet ervaart, begin ik direct in oplossingen te denken. ‘Wat nou als je dit of dit doet? Helpt dat bij het minder worden van het verdriet?’ Goed bedoeld, uiteraard. Maar soms wil iemand ook gewoon verdrietig zijn.
Socrates op sneakers maakt filosofie leuk. De paar maanden dat ik het vak filosofie volgde, vond ik boeiend, maar vooral langdradig. Leuk, ‘ik denk dus ik ben’, maar wat héb ik eraan? Socrates op Sneakers is to-the-point en praktisch. Geen ellenlange dialogen van oude Grieken uitpluizen, maar nuttige tips en tricks met voldoende (historische) achtergrond. Socrates’ wijze van filosoferen kan voor iedereen inspirerend zijn, ook voor mensen die gruwelen bij de gedachte van ellenlange moeilijke zinnen en gedachten. Ik kan in ieder geval niet wachten om de dagelijkse discussie ‘wat gaan we eten vanavond?’ over een heel andere boeg te gooien.