Door Irene Peeters
Een bezoek afgelopen zomer aan Newgrange in Ierland gaf mij stof tot nadenken. De prehistorische grafheuvel is een van de oudste ter wereld en staat op de UNESCO werelderfgoedlijst. Het was de laatste kans om de grafkamer te bezichtigen; na de zomer van 2019 is deze niet meer toegankelijk. De 5.200 jaar oude heuvel is namelijk aan het verdwijnen. De reden? Toeristen. Door onder andere het schuren van jassen, verdwijnt deze unieke tombe langzaam maar zeker. Steeds vaker horen we dat de impact van toerisme op onze omgeving ernstig is. Maar hoe ernstig precies?
Vliegschaamte
De toerismesector veroorzaakt 8 procent van de wereldwijde broeikasgassen. De luchtvaart is verantwoordelijk voor zo’n 2 procent, al blijft dit percentage stijgen. We vliegen wat af met zijn allen. Niet voor niets was ‘vliegschaamte’ één van de genomineerden voor het ‘woord van het jaar’ in 2018. Volgens het rapport De Vliegende Hollander maakte in 2016 ruim de helft van de Nederlanders een vliegreis. En volgens Trouw gaan we inmiddels op net zo veel vliegvakanties als autovakanties. Ongeveer 6 procent van die vliegvakanties had een bestemming buiten Europa, maar zorgde wel voor een derde van de door vakanties veroorzaakte CO2-uitstoot.
Compensatie
Wat is het effect van een lange of een korte vliegreis? Een paar voorbeelden. Een retourtje Amsterdam - Bali stoot 5,37 ton CO2 uit per persoon. Dit is bijna zoveel als een Nederlands huishouden produceert per jaar. Een retourtje Amsterdam - Barcelona stoot 0,64 ton CO2 uit. Wil je die CO2 compenseren, dan heb je volgens de Climate Neutral Group aardig wat bomen nodig; ongeveer 270 bomen voor dat retourtje naar Bali, en 32 bomen voor Barcelona.
"Het probleem is niet dat toeristen deze plekken bezoeken, maar dat ze er massaal naartoe gaan."
Alternatieven
Niet vliegen is natuurlijk nóg groener. Voor de CO2-uitstoot van het retourtje Barcelona zou je ook ruim 10.000 km met de trein kunnen reizen. Dat is meer dan vier keer op en neer tussen Barcelona en Amsterdam. Gelukkig is treinen in Europa een prima optie.
Maar niet alle alternatieven zijn duurzamer. Neem de boot. In plaats van te vliegen naar Dublin kun je ook over water gaan. Na het vergelijken van de uitstoot voor het vervoer van de auto en de boot, blijkt dat de uitstoot gelijk is aan een enkeltje Eindhoven-Dublin met het vliegtuig. Namelijk 0,28 ton aan CO2.
Cruiseschepen zijn het ergst. Uit een recent onderzoek is gebleken dat de vloot van Royal Caribbean Cruises tien keer meer zwaveldioxide uitstoot dan alle Europese auto’s samen.
Natuur
De impact van toerisme gaat verder dan alleen CO2-uitstoot. De bijzondere en indrukwekkende natuur in verre landen is voor velen een van de redenen om op vakantie te gaan. Het is geweldig dat steeds meer mensen over de mogelijkheden beschikken om op vakantie te gaan, maar het zorgt ook voor de nodige problemen. In IJsland vraagt men zich bijvoorbeeld af of de populaire locaties rondom de Golden Circle, een populaire highlight route vanaf Reykjavik, de explosieve groei aan toeristen wel aankan.
En op de Galapagoseilanden worden de unieke, inheemse flora en fauna bedreigd door exotische soorten. Dit is het gevolg van het importeren van voedsel en andere goederen om de toerismesector draaiende te houden. Het probleem is niet dat toeristen deze plekken bezoeken, maar dat ze er massaal naartoe gaan. En daar komt bij dat de bezoeken vaak intensief zijn.
Biodiversiteit
De effecten van toerisme zijn het meest zichtbaar aan de kust. Snorkelen is een populaire activiteit op vakantie, maar het verstoort vissen en koraal. Ook door de grote hoeveelheid zonnebrandcrème in het water. De enorme consumptie van zeevruchten en vis leidt daarnaast tot overbevissing in populaire kustgebieden. En om de grote toestroom aan toeristen in deze gebieden te kunnen accommoderen, worden er steeds meer hotels gebouwd. Dit leidt in sommige gevallen tot een afbraak van de kustlijn. Ook produceren deze hotels grote hoeveelheden afvalwater, wat vaak in de oceaan wordt geloosd. Massale koraalsterfte is het gevolg.
In natuurgebieden is het ook raak. Wild spotten is een populaire activiteit, maar zorgt vaak voor veel onrust bij de dieren. Onderzoek laat zien dat die onrust zelfs kan leiden tot een daling van de populatie. Ook de aanleg van infrastructuur, kampeerplekken en parkeerplaatsen werkt verstorend. Om de directe impact van toerisme op de natuur en biodiversiteit te verkleinen, hanteren steeds meer landen het leave no trace-principe in natuurgebieden: blijf op de paden, pluk geen planten en laat geen afval achter.
"Zijn we gedoemd om voor iedere toekomstige vakantie elke gram CO2 te moeten gaan uitrekenen?"
Mijnenveld
De effecten van toerisme op onze omgeving zijn pijnlijk ironisch. Toeristen gaan vaak op reis vanwege de natuur en de biodiversiteit. Maar juist hun reis zorgt voor een verlies.
Het lijkt wel een mijnenveld. Telkens als je denkt dat je nu toch écht duurzaam bezig bent, is er weer een andere verborgen impact. Zijn we dan gedoemd om voor iedere toekomstige vakantie elke gram CO2 te moeten gaan uitrekenen? Of moeten we maar gewoon thuis blijven en onze eigen omgeving beter leren kennen? Wellicht dat het tijd is om te onderkennen dat alles wat de mens doet, een impact heeft.
Wat kun je er zelf aan doen?
Tip 1: Ga op alternatieve manieren reizen. Wist je dat er een Europees fietsnetwerk is bijvoorbeeld?
Tip 2: Je reis groener maken kan door je CO2-uitstoot te compenseren, door te investeren in bosaanplant projecten of groene energie. Gelukkig hoef je die bomen niet zelf te planten. Dit kan via gecertificeerde organisaties, zoals Trees for All, Fair Climate Fund of Greenseat. Je vlucht compenseren via de vliegtuigmaatschappij is ook mogelijk, maar het is niet altijd duidelijk hoe de compensatie werkt.
Tip 3: Vermijd de massa bestemmingen. Verken de rustige delen van een land, vermijd de (geef toe, irritante) toeristen en geniet van de stilte. En neem de tijd voor je vakantie. Maak geen highlight tour van een land, maar neem de tijd om een regio te leren kennen.
Tip 4: Reizen is een voorrecht en daar moeten we verantwoordelijk mee omgaan. Sta bij het plannen van je volgende vakantie eens stil bij waarom je deze reis wilt maken? Wat wil je zien, doen, ervaren? En hoe wil je iets teruggeven aan de plek die je bezoekt? De wereld is prachtig en het ontdekken waard. Laten we dit koesteren, door bewust op reis te gaan. Zo wordt je vakantie mooier, unieker en beleef je hem zonder schuldgevoel.