Al jaren bezuinigt de overheid op de sociale advocatuur. Sociale advocaten, ook wel bekend als pro Deo, verlenen rechtsbijstand op kosten van de overheid. Voornamelijk cliënten met problemen in de familie- en strafrechtelijke sfeer maken daar gebruik van. Maar niet lang meer, als het aan de VVD ligt.
Zij willen deze gesubsidieerde rechtsbijstand afschaffen in echtscheidingszaken. Een grote middelvinger naar echtparen met een laag inkomen. Die zullen getrouwd moeten blijven tot de dood hen letterlijk scheidt.
Puntensysteem
De Raad voor Rechtsbijstand kent punten toe aan procedures waarin gesubsidieerde rechtsbijstand mogelijk is. Een echtscheiding op gemeenschappelijk verzoek kent een gewicht van zeven punten. De vergoeding per punt werd dit jaar berekend op 110,62 euro. Een echtscheidingszaak levert een sociale advocaat dus nog geen achthonderd euro op. En dan moet het ook nog om een eenvoudige zaak gaan: als één punt gelijk staat aan één uur werk, heeft de advocaat zeven uur om een volledige procedure af te ronden. Een – op z’n zachtst gezegd – idealistische gedachte. Want wie lukt het om binnen zeven uur een cliëntgesprek te houden, jurisprudentie- en literatuuronderzoek te verrichten, processtukken op te stellen, nog een keer te overleggen met de cliënt, de zitting voor te bereiden, naar de zitting toe te gaan en met een oplossing die voor beide partijen bevredigend is naar buiten te lopen?
Door de Raad voor Rechtsbijstand wordt men al gewaarschuwd: “Recent uitgevoerd onderzoek door de Commissie van der Meer heeft laten zien dat advocaten veelal gemiddeld meer tijd besteden dan ze vergoed krijgen”.
"Want hoe meer zaken zonder rechter afgedaan kunnen worden, hoe beter."
Supersonische advocaat
Ja, het is mogelijk dat een advocaat met de Raad belt en extra punten verzoekt. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Is er geen sprake van onverwachte omstandigheden die de extra uren rechtvaardigen, dan trek je aan het kortste eind. Ben jij geen supersonische advocaat die een volledige procedure in enkele uurtjes afgerond krijgt? Geen probleem, doe het vooral op je eigen tempo. Maar verwacht geen vergoeding voor de extra uren die je hebt gemaakt. Het kost veel sociale advocaten de kop. Vorig jaar overwogen zeven op de tien te stoppen.
Sinds 2017 heeft minister voor Rechtsbescherming Sander Dekker (VVD) de taak om de bestaande problemen binnen de sociale advocatuur op te lossen. De Commissie van der Meer concludeert dat hier 127 miljoen voor nodig is. Een onmogelijke taak voor Dekker, die geen extra geld krijgt en binnen de grenzen van het budget moet handelen.
Om de tafel
Hoe los je de problemen dan op? Je zorgt ervoor dat er minder problemen zijn, in andere woorden, minder ‘pro Deo’-zaken. Ook een ‘oplossing’. Probeer een groot deel op te laten knappen door private partijen, zoals een conflict met je verhuurder. Want hoe meer zaken zonder rechter afgedaan kunnen worden, hoe beter. Dan heb je geen sociale advocaat meer nodig. Helaas is ook deze redenering te kort door de bocht.
Hoewel genoeg koppels met behulp van een tussenpersoon uit elkaar kunnen gaan, blijven er voldoende over met een complexere zaak. Dan is samen om de tafel gaan zitten om afspraken te maken in de verste verten niet aan de orde.
"Hoe minder de cliënt weet van zijn kansen in het gerecht, hoe kleiner de kans dat hij naar de rechtbank stapt."
Zwakkere partij
Privatisering is niet alleen een struikelblok in echtscheidingszaken. Het is een gevaar voor elke procedure waarin de burger de zwakkere, onwetende partij is tegenover een verzekeringsmaatschappij. Hoe minder de cliënt weet van zijn kansen in het gerecht, hoe kleiner de kans dat hij naar de rechtbank stapt. En hoe groter de kans op een schikking. Welk voordeel heeft een verzekeraar bij een ellenlange procedure? Schikken is lekker snel en bespaart beide partijen tijd. Maar een verzekeringsmaatschappij is geen onafhankelijke rechter. Je schikt op aandringen van een groot bedrijf. De zaak is daarmee af. Vervolgens realiseer je je dat een gerechtelijke procedure veel meer op had kunnen leveren. En voordat je het weet zit je alsnog op het bankje in de rechtbank, in een procedure tegenover de verzekeraar die een beroepsfout heeft gemaakt en jou foutief heeft geadviseerd.
Als we de rechtsgang voor iedereen toegankelijk willen houden, hebben we sociale advocaten en hun deskundigheid nodig. Het zou voor elke burger mogelijk moeten zijn om een onafhankelijk oordeel van een rechter te ontvangen. Privatisering houdt deze weg alleen open voor wie genoeg geld heeft. Begin dan maar alvast te sparen voor je echtscheiding.