top of page
  • Foto van schrijverRedactie

Klimaatconventie en het Gettier-probleem


Eens in de vijf jaar komt het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) met een uitgebreid rapport over de status van het klimaat en klimaatsveranderingen. Ruim een kwart eeuw heeft het IPCC de taak op zich genomen de mensheid hiervan op de hoogte te stellen aan de hand van uitgebreide onderzoeken en de hierop gebaseerde prognoses. Iedere rapport vertelde eigenlijk hetzelfde verhaal, alleen werden de toekomstvoorspellingen steeds desastreuzer: het klimaat verandert, het wordt warmer en dat is de mensheid schuld. Het belangrijkste uit deze rapporten is het onderdeel over de ‘klimaatgevoeligheid’ en dit houdt het aantal graden in waarmee de aarde zal opwarmen als de CO2 uitstoot verdubbeld wordt. Dit getal is in de vorige vier rapporten telkens toegenomen tot een verbluffende vier graden. Binnenkort wordt het vijfde rapport vrijgegeven en de gegevens die hiervoor gebruikt worden zijn inmiddels al tijden bekend, maar dit zal een trendbreuk worden. Het getal van de klimaatgevoeligheid is voor het eerst niet gestegen en de prognose is zelfs verlaagd naar 1,5 graden (Volkskrant, 2013, p. 3). In de aanlopende weken tot het rapport verschijnen er plots grote bijlagen en artikels in de kranten, zoals de Volkskrant en het NRC, die klimaatsvoorspellingen en de gebruikelijke doemscenario’s in twijfel trekken en zich afvragen of de informatie van het IPCC wel zo betrouwbaar is. Zelfs het IPCC stelt in het rapport kanttekeningen bij hun eigen gegevens. Deze informatie is echter niets nieuws, verre van. Sinds de oprichting van het IPCC en de gehele bangmakerij voor klimaatsveranderingen zijn er tegengeluiden geweest die deze prognoses en uitspraken in twijfel trokken. Deze tegengeluiden werden helaas genegeerd de afgelopen decennia en hier zijn twee belangrijke redenen voor te bedenken.

Op de eerste plaats is het belangrijk de strijd tegen klimaatsverandering te zien als een conventie. Toen het IPCC de angst voor klimaatsverandering voor het eerst ‘bevestigde’ aan de hand van uitgebreide studies, heeft de (internationale) politiek hier overhaast op gereageerd. Duurzaamheid, milieu en ‘groen’ kwam op de politieke agenda te staan en verdragen als die van Kyoto geven aan dat het ook gezien werd als een mondiaal probleem. De opvolgende rapporten van IPCC versterkten deze trend alsmaar, met name omdat de toekomstscenario’s steeds onheilspellender werden. Klimaatsverandering is in de loop van de jaren ’90 verzonken in de politieke programma’s en de gedachte dat dit de schuld van de mensheid was, maar ook dat de mensheid dit probleem kan bestrijden, werd als vanzelfsprekend geacht. Het werd een gewoonte, een conventie, en deze conventie werd gevoed door het selectieve gehoor van politici. Om in Lotman’s (1977) woorden te spreken is hier sprake van een esthetiek van de identiteit. Hiermee wordt bedoeld dat de informatieoverdracht gebaseerd is op het herkennen van eerder vergaarde ‘codesystemen’ van informatie en hierdoor gewaardeerd wordt. Dit betekent dat de politiek zich enkel liet beïnvloeden door berichtgevingen (zoals de IPCC rapporten) die overeenkwamen met de informatie over klimaatsveranderingen die zij al eerder tot hun beschikking hadden. Informatie die hier buiten viel, zoals degenen die de cijfers van IPCC in twijfel trokken, werden verworpen omdat zij niet binnen deze conventie en de verwachtingen pasten.

De tweede reden is wellicht belangrijker, namelijk dat de gegevens van het IPCC en de gedachte dat de mens de aarde opwarmt als ‘absolute kennis’ gezien werden. De basis van deze kennis is een goed voorbeeld van de zogeheten ‘JBT’ (justified, believed truth) analyse (SEP, 2013), namelijk dat kennis vergaard wordt als (1) het object ‘waar’ is, (2) als het subject gelooft dat het object ‘waar’ is en (3) dat dit geloof in ‘waarheid’ wetenschappelijk te rechtvaardigen is. Het geloof in klimaatsverandering voldoet aan deze drie criteria, want het IPCC heeft aangetoond aan de hand van haar studies dat klimaatsverandering plaatsvindt door menselijke CO2 uitstoot. Deze klimaatsverandering is gepaard gegaan met een temperatuursverhoging, welke toegeschreven werd aan de CO2 uitstoot. Echter, uit de uitgelekte gegevens van het komende IPCC rapport blijkt dat de afgelopen vijf jaar de gemiddelde temperatuur vrijwel niet gestegen is, terwijl onze CO2 uitstoot wel hoger is (NRC, 2013). De ‘kennis’ die het IPCC en de politiek dacht te hebben over klimaatsveranderingen, blijkt dus eigenlijk geen kennis te zijn, ook al voldeden zij aan de drie JBT criteria. Dit is wat men door het paper Is Justified True Belief Knowledge? van de filosoof Edmund Gettier (1963) een ‘Gettier-probleem’ (Case I) noemt. Hoewel het klimaat verandert en het geloof dat de mens deze klimaatsverandering versterkt wetenschappelijk gerechtvaardigd is, valt het belangrijkste kenmerk van de klimaatsverandering, namelijk de opwarming van de aarde, weg. Het IPCC heeft hierdoor wel nog gelijk als zij zegt dat klimaatsverandering plaatsvindt door de mens, maar het feit dat deze uitspraak gemaakt wordt op informatie die gebaseerd is op verwarming van de aarde, die achteraf foutief blijkt te zijn, is hun kennis over klimaatsverandering dus geen kennis.

Door de combinatie van klimaatsverandering als conventie en het blinde geloof in de gegevens van het IPCC komt de politiek en het grote publiek als bedrogen uit de bus. De vraag voor een revisie van de gegevens over klimaatsverandering wordt nu (hopelijk) steeds groter, aangezien het klimaat onvoorspelbaar, labiel en zeer veranderlijk blijkt te zijn. Dit besef en het stoppen met klimaat te verwarren met het weer, zal ook de politiek tot nadenken zetten. Beleidsvoering kan pas effectief zijn als deze daadwerkelijke problemen tegen het lijf gaan en deze problemen moeten daarom gebaseerd zijn op voldoende en goede kennis hierover. Nu staat het blindstaren van de politiek op de beschreven conventie, innovaties in de weg. Maar gelukkig zijn conventies even veranderlijk als het klimaat.

***

Literatuurlijst

Wetenschappelijke werken:

Gettier, E.

(1963). Is Justified True Belief Knowledge?. Verkregen op 24-09-2013 van: http://philosophyfaculty.ucsd.edu/FACULTY/RARNESON/Courses/gettierphilreading.pdf

Ichikawa, J., Steup, M.

(2013). The Analysis of Knowledge. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Herfst 2013 Edition). Verkregen op 24-09-2013 van: http://plato.stanford.edu/entries/knowledge-analysis/

Lotman, J.

(1977). Teksttypologie en de typologie van de tekstexterne verbanden. In W. Bronzwaer, D. Fokkema en E. Ibisch, Tekstboek algemene literatuurwetenschap (pp. 107-120). Baarna: Ambo.

Krantenartikelen:

Calmthout, M. van., Keulemans, M., Persson, M.

(2013, 21-09-2013). Opklaringen in de broeikas. Volkskrant, p. 2 – 5.

Knip, K.

(2013, 23-09-2013). Een klimaatramp kan nooit groot genoeg zijn. NRC.nl. Verkregen op 24-09-2013 van: www.NRC.nl.

bottom of page