De Nederlandse consument keert zich massaal tegen de kunststof verpakkingen. Dat is namelijk beter voor het milieu. Toch is het materiaal noodzakelijker dan we denken.
Losse groenten omwikkeld in een dun laagje plastic; de consument stoort zich er steeds vaker aan. Supermarkten en overheden proberen daarom met man en macht de hoeveelheid plastic verpakkingen terug te dringen. Maar is dat wel verstandig?
Rietjes en wattenstaafjes
Voor een plastic tasje betalen we inmiddels een dubbeltje en als het aan de Europese Commissie ligt, verdwijnen producten zoals rietjes en wattenstaafjes uit de schappen. De beelden van de plastic soepen in de oceanen hebben consumenten, leveranciers en overheden aan het denken gezet: het plastic moet weg.
Een aantal Nederlandse supermarkten begint daarom met het ‘natural branden’ van hun groenten: een soort brandmerken met een laser. Dan hebben ze namelijk geen kunststof verpakking meer nodig om hun stickertje op te plakken. Probleem opgelost, zou je denken.
"Minder plastic leidt tot meer verspilling en verspilling leidt weer tot onnodige productie."
Komkommer met of zonder plastic?
Dat plastic verpakkingsmateriaal wordt echter niet voor de sier gebruikt. Neem de apart verpakte komkommer, die volgens NRC een groot irritatiepunt is van de Nederlandse consument. Niet alle komkommers worden in Nederland verbouwd. Om kosten te drukken en de beschikbaarheid te garanderen wordt deze groente vaak uit Spanje gehaald. Een enkeltje van de Spaanse kas naar de buurtsuper wordt door een onbeschermde komkommer niet overleefd. Daarom worden ze verpakt in plastic.
Vreemd genoeg is deze Spaanse komkommer volgens Milieu Centraal niet milieu-onvriendelijker dan de Hollandse variant. De voorlichtingsorganisatie meent zelfs dat de verpakte komkommer soms duurzamer is; het plastic gaat namelijk voedselverspilling tegen.
Onnodige productie
Cijfers van het voedingscentrum laten zien dat deze verspilling een groot probleem is. We gooien jaarlijks maar liefst 41 kilo voedsel per persoon weg. Zonder plastic zou dit nog vele malen meer zijn; door het luchtdicht te verpakken blijft het eten namelijk langer houdbaar. NRC toonde recentelijk aan dat verpakkingen ‘slechts’ 10% van de milieu-impact van voedsel voor hun rekening nemen. Onnodige productie van voedsel en verspilling is daarentegen verantwoordelijk voor maar liefst 15% van de totale impact.
Minder plastic leidt tot meer verspilling en verspilling leidt weer tot onnodige productie. De energie en het water dat nodig is voor deze overtollige productie kunnen een schadelijker effect hebben op het milieu dan de plastic soepen.
Houten wattenstaafjes
En hoe zit dat dan met die rietjes en wattenstaafjes? Die kunnen we niet zomaar verbannen, dus daar moeten alternatieven voor bedacht worden. De Europese Commissie stelt daarom voor om op zoek te gaan naar andere materialen, zoals hout of karton.
Het duel tussen het plastic of het papieren koffiebekertje heeft echter aangetoond dat alternatieven niet per definitie milieuvriendelijker zijn. Biopapier is door haar waterdichte coating bijvoorbeeld lastiger te recyclen dan plastic bekertjes.
Hetzelfde geldt voor de petfles. Ondanks dat er miljoenen hiervan in de Stille Oceaan dobberen, is het nog steeds een milieuvriendelijker alternatief voor bijvoorbeeld glas. De impact op het milieu van materialen wordt immers gemeten op meer factoren dan alleen de afbreekbaarheid; transport- en energiekosten spelen ook een belangrijke rol.
"Als de consument plasticvrije aubergines en komkommers wil, moet er gezocht worden naar kortere handelsroutes en productieketens."
Dopperfles
Een plasticvrije supermarkt klinkt wenselijk, maar het lost niet alle milieuproblemen op. In de praktijk is deze supermarkt wellicht nog schadelijker voor het milieu. Volgens een aantal bedrijven zijn plastic verpakkingen zelfs cruciaal om de ecologische voetafdruk te verkleinen. Innovaties in verpakkingsmaterialen - zoals de toevoeging van chemische stoffen in plastic zakjes of microchips die voedsel monitoren - kunnen ervoor zorgen dat voedsel nóg langer goed blijft.
Daarnaast zou steviger plastic het dunne wegwerpplastic kunnen vervangen. Een bekend voorbeeld hiervan is de duurzame Dopperfles. Dit soort plastic is herbruikbaar en eenvoudiger te recyclen.
Vastberadenheid
De beelden van walvissen en zeeschildpadden die stikken in plastic maken het probleem tegenwoordig zichtbaar en urgent. Het geeft de Nederlandse consument ook een ongekende vastberadenheid om er iets aan te doen. Tegelijkertijd is onze economie te afhankelijk van het materiaal.
Als de consument plasticvrije aubergines en komkommers wil, moet er gezocht worden naar kortere handelsroutes en productieketens. Dat betekent dat de Nederlander moet accepteren dat de voedselprijzen omhoog kunnen gaan en dat sommige groente- en fruitstukken niet verkrijgbaar zijn buiten het seizoen. Gelukkig staan er genoeg Nederlandse uitvinders en onderzoekers - zoals Boyan Slat - in de tussentijd aan het front om de plastic soep op te ruimen. Dat geeft de consument wat extra bedenktijd; willen we wel echt zonder?
Wist je dat…
het meeste plastic dat geproduceerd is - sinds de introductie zestig jaar geleden - nog bestaat. Volgens National Geographic is slechts twaalf procent verbrand.
onderzoek heeft aangetoond dat pas negen procent van al het plastic gerecycled is.
plastic vaak niet gerecycled wordt omdat nieuw plastic goedkoper is. Dit komt onder andere door de lage olieprijzen (olie is het hoofdingrediënt voor plastic).
landen als Kenia en India zelfs boetes uitdelen - tot ruim 32 duizend euro of vier jaar cel in Kenia - voor het bezitten van een plastic zakje.
in Mauritanië 70 procent van de koeien en schapen sterft door het eten van plastic.
99 procent van het plastic dat in de oceanen terecht kwam - zo’n 150 miljard kilo - zoek is. Onderzoekers hopen dat dit voor een klein deel te wijten is aan plastic-etende organismen.